VAAZ ANA KONULARI

İçindekiler

Okumak
İlmin ve Alimin Fazileti
İslamın Beş Temel Maksadı / مقاصد الشريعة الاسلامية

 --------------------------

 

Okumak  

OKU !  اقْرَأْ
بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد لله رب العلمين والصلاة والسلام على سيدنا محمد الصادق الوعد الأمين

 Aziz Müminler!

Okumak, Allah'ın Peygamberine sav ilk emri olduğu gibi aynı zamanda Müminler için de hem bir emir hem de bir ibadettir.

 Peygamberimize gelen ilk vahiyde;

ٱقۡرَأۡ بِٱسۡمِ رَبِّكَ ٱلَّذِى خَلَقَ (١) خَلَقَ ٱلۡإِنسَـٰنَ مِنۡ عَلَقٍ (٢) ٱقۡرَأۡ وَرَبُّكَ ٱلۡأَكۡرَمُ (٣) ٱلَّذِى عَلَّمَ بِٱلۡقَلَمِ (٤) عَلَّمَ ٱلۡإِنسَـٰنَ مَا لَمۡ يَعۡلَمۡ (٥)

 “Oku yaratan Rabbinin adıyla oku! (1) * O insanı bir kan pıhtısından yarattı. (2) * Oku, Rabbin nihayetsiz kerem sahibidir, (3) * ki o, kalemle yazı yazmayı öğretendir. (4) * İnsana bilmediğini o öğretti. (5)’’[1]

Diğer bir Âyeti Celile’de:

اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ

“(Resûlüm!) Sana vahyedilen Kitab'ı oku ve namazı kıl. Muhakkak ki, namaz, hayâsızlıktan ve kötülükten alıkoyar. Allah'ı anmak elbette (ibadetlerin) en büyüğüdür. Allah yaptıklarınızı bilir,”[2] buyrulur.  

فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ

“İmdi Kur'an okuduğun vakıt evvelâ o recîm Şeytandan Allaha sığın.” [3]

  “OKUMAK”

Kıymetli dostlar!

Okumak daha küçükten başlar. Ninni çağlarında bebeklere kitap okunarak büyütülmeli. Peygamber ve İslam büyüklerinin hayatları ninni halinde okunarak,  çocukların gözleri ve gönülleri kitapla terbiye edilmeli.

Yaramazlık yapan çocuklarını, ne idiğü belirsiz müzik ve çizgi filmlerle avutan ve sakinleştiren ana-babalar, maalesef yarınları için birer suç makinesi yetiştirdiklerinin farkında değiller.

Kitapla terbiye edilip büyüyen çocuklar, yetiştirilen gençler, evlilik çeyizlerinden kitabı, Mobilyalarından da kitaplığı eksik etmeyeceklerdir.

 Kaç ana-baba evlendirdiği çocuğunun çeyizine kitap, mobilyasına da kitaplık alıyor?

 Var mı içimizde bu hassasiyette sorumluluk sahibi, okumaya duyarlı,  mübarek ve muhterem  insanlar.

 Kıymetli Dostlar!

 Düğün Mobilyaları içerisinde mutlaka bir kitaplık da ilave edilmeli. Evimizin bir köşesinde küçük de olsa bir kütüphane oluşturmalıyız.

 Filmin olduğu yerde asla ilm olmayacaktır. TV’lerin evlerin en merkezi yerini işgal ettiği bir ailede, ne kitaba, ne kitaplığa ve ne de okumaya asla yer olmayacaktır.

 Kitapları; vitrin süsü olarak değil, en faydalı dost ve arkadaş olarak bilmeliyiz.
           Kitap okumaya, ekmeğe, suya ihtiyaç duyduğumuz kadar muhtacız. Çünkü insan öğrenmek üzere yaratıl- mış bir varlıktır.

             Kıymetli Müslümanlar!

                  Mevzumuza milletimizin okumaya olan ilgi ve alakasının bir fotoğrafına bakarak başlayalım.

ÜLKELERİN OKUMA İSTATİSTİĞİ:[4]

Kültür Bakalığınca yapılan  istatistiklere göre ise;

Bir yılda basılan “kitap çeşidi” ülkelere göre şöyledir:

ABD               85.121
Japonya           42.217
İngiltere          64.761
Almanya         64.761
Türkiye           6.151

Gazete okuyanların nüfusa oranları şöyledir:

Japonya           % 62
Almanya         % 48
Türkiye           % 5

Türkiyedeki kahvehane ve Halk Kütüphane sayılarının kıyaslaması ise şöyledir:

[5]

Ülke Nüfusu:              75,600,000
Kütüphane sayısı:       1118
Kahvehane sayısı:       600.000
Buna göre;
67620 kişiye 1 kütüphane düşerken,
126      kişiye 1 kahvehane düşmektedir.

 Kişi Başına Düşen Yıllık Okunan Kitap Sayısı:

Japonya’da kişi başına düşen kitap sayısı yılda 25, Fransa’da 7, Türkiye’de ise yılda 12 bin 89 kişiye 1 kitap düşüyor.

Ülkelerdeki “Sürekli Kitap Okuyanların” Nüfusa Oranları:

Japonya           % 14
ABD               % 12
Almanya         % 11
İngiltere          % 11
Türkiye           % 0,01

Ülkelere Göre “Çocukların Kitap Okuma” Oranları:

Türk çocukları kitap okuma konusunda çoğu Afrika Ülkelerinin gerisinde kalmış durumdadır. Toplumun;

Japonya’da     % 14 ü,
Amerika’da     % 12 si,
İngiltere’de     %21i,
Fransa’da        %21i düzenli kitap okurken
Türkiye ‘de     10.000 kişide 1 kişi düzenli kitap okuyor.

 Üniversitelerin Durumu:

Dünya’da ki en iyi 500 üniversite sıralamasında Türkiye‘deki üniversiteler yine en son sıralarda yer almaktadır.[6]

 BİR BAŞKA İSTATİSTİK

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK), “kitap okuma” araştırması utandıran bir gerçeği gözler önüne serdi.

Raporda, Türkiye’nin “kitap okumada” dünya ülkeleri arasında 86. sırada yer aldığı belirtildi.

                Araştırmada bireylerin kitap okuma süreleri de incelendi. Buna göre, her bir kişi, Türkiye’de günde;

6 saat televizyon izlemeye,
            3 saat internet kullanmaya ve
           1 dakika kitap okumaya zaman ayrılmaktadır. Bu da bir kişinin bir yıl boyunca sadece 6 saat (günde bir dakika) kitap okuduğunu göstermektedir.

 

 Kitap, insanların ihtiyaç listesinde 235. sırada yer almaktadır.

Okunan Kitapların Türü

Araş­tır­ma­da han­gi tür ki­tap­la­rı oku­duk­la­rı so­ru­su­na ka­tı­lım­cı­la­rın yüz­de 65’i aşk, yüz­de 24’ü si­ya­si, yüz­de 13’ü de dü­şün­ce ki­tap­la­rı ola­rak ya­nıt ver­di. Ki­şi­sel ge­li­şim ki­tap­la­rı­nı oku­yan­la­rın ora­nı ise yüzde 7 oldu.

2013’te 4 Bin 293 E-Kitap Yayınlandı

Kitap okumada sınıfta kalan Türkiye’de 2013 yılında 42 bin 655 kitap yayımlandı. Araştırmada bireylerin elektronik ortamda kitap okumayı tercih ettiği görüldü. Bu durumun elektronik kitaplarda (DVD, VCD, CD)  yüzde 37 artış yaşanmasına neden olduğu açıklandı. 2012 yılında 2 bin 986 elektronik kitap yayımlanırken, 2013’te bu rakam 4 bin 293’e ulaştı.[7]

 BAŞKA BİR HABER[8]

Televizyon izlemek daha kolay ve ucuz. Ancak daha ileriye dönük üretkenliğimizi olumsuz etkilemekte. Kitap okumak ileri dönük üretkenliğimizi artırmaktadır.” dedi. Enerji ve Tabii Bakanı Taner Yıldız, Kayseri’de İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nün yeni hizmet binasının açılış törenine katıldı. Bakan Yıldız, burada yaptığı konuşmada kitap okumanın önemini vurguladı.

 12 BİN KİŞİYE 1 KİTAP

Bakan Yıldız, şunları söyledi; “Türkiye’deki okuma oranlar çok düşük. Günde 6 saat kadar televizyon izleyen 3 saat kadar internete giren bir ülke haline geldik. Bunun hiçbir şekilde mazereti olamaz. Toplam nüfusu 7 milyon olan Azerbaycan’ın kitapları 100 bin tiraj ile basılırken Türkiye’de bu 3 bin civarında. Gelişmiş ülkelerde ayrılan para daha fazla. Japonya’da kişi başına yılda 25 kitap düşüyor. Türkiye’de ise 12 bin kişiye bir kitap düşüyor. Öğretmenler bu manada öğretmenler tavsiyede bulunmalı. Televizyon izlemek daha ucuz ama ileriye dönük üretkenliğimizi etkileyen bir faaliyet. Buradaki binamızın muhtevasıyla bu işi gerçekleştirmelidir.”

Aziz Müminler!

 İki Türlü “Okuma” vardır:

1-      Kıraat

2-      Tilavet

 İnsanlık için, Allah’ın İki Türlü de  “Okunacak Kitap”ı Vardır:

1-      Kevni/Kâinat Kitabı/Ayetleri

2-      Metluv (Okunan)/Şer’i Kitabı/Ayetleri.

 

Peki bu iki şekilde yapılan “OKUMA” hangi şey üzerinde ve niçin olacaktır?

 Şimdi bu konuları sırası ile açıklamaya çalışalım.

 Kıymetli Müminler!

 Kuranı Kerimde geçen “okumak” anlamına gelen “kıraat ile tilavet” çok karıştırılır. Kişi için en faydalı olan okuma şekli kıraat’tır. Kıraat, sesli veya sessiz, anlayarak okumaktır. K.Kerimde ilk gelen emir “ikra’ =oku” emridir. Burada sadece “oku” denmiş, ne okuyacağı zikredilmemiştir. Dolayısıyla bu okuma emrine okunabilecek her şey girer.

 Kâinat kitabı “tilavet” olunamaz ancak “kıraat” edilebilir. Halbu ki sözlü kitap hem kıraat edilebilir ve hem de tilavet edilebilir. Onun için ilk gelen emir “utlu= tilavet et” değil, “ikra’ =kıraat et” emridir. Okumada asıl olan da kırattır.

 Tilavet, başkalarına duyurmak için gereklidir. Tilavette sesli okumak şarttır, sesli olmayan hiçbir okuma tilavet sayılmaz.

 Kıraatte ise sesli okumak şart değildir, yeter ki okuduğunun manasını anlasın, ne demek istediğini kavrayabilsin. Örneğin karşımızda duran bir manzarayı yada bir resmi tilavet edemeyiz ancak kıraat edebiliriz.

 Demek oluyor ki kıraatta asıl olan manasını keşfetmektir, sesli veya sessiz olması önemli değildir.

Tilavette de asıl olan sesli telaffuzdur, sesli olmayan hiçbir okuma tilavet sayılmaz. Bir kimse bir metni hem sesli okur ve hem de manasını kavrarsa kıraat etmiş olur. Örneğin bir kimse K.Kerimi manasını anlayarak sesli olarak okursa hem kendisi kıraat etmiş ve hem de tilavetiyle başkalarının da istifadesine sunmuş olur.

 Kıymetli Müslümanlar!

 Okumak, yazmak ve ezberlemek ilmin başı ve şartıdır. Din ve dünya işlerinde ilerlemenin, Ahlak ve Medeniyet Şehirleri kurmanın yolu, “Okuma” gemisiyle, İlim Deryasında, yazma ve ezberleme seferleri yaparak, cehalet dalgalarına karşı mücadele etmek, Allah’ın izniyle, huzur ve barış limanlarına ulaşabilmek ve bu seferlerin bereket ve nimetini imanın ve insanlığın istifadesine sunabilmekten geçer.

 Allah’ın okunacak ayetlerinin iki çeşit olduğunu söylemiştik. Kısaca bunları da izah edelim:

1- Kevni/Kainat Kitabı/Ayetleri: Bu ayetler Allah ın yaratığı her şeyi ifade eder.

 Örneğin: Güneş, ay, yıldızlar, madenler, insanlar, hayvanlar, bitkiler, sular, çiçekler, nehirler, denizler, meyveler, otlar, dağlar, ovalar, bitkiler, gündüz, gece, ay, yıl,  v.s. bunların hepside Allah’ın cc birer Kevni ayetleridir. Kısacası kâinatla ilgili olan her şey birer Kevni ayettir.

 
2- Metluv/Şer’i Kitabı/Ayetlerdir: Allah-u Teala’nın Rasullerine bildirdiği vahiy ve şeriatleridir.

 Örneğin: Kur’an’ı Kerim ve içindeki hükümler ve Rasulullah sav’in sünnetidir. Yani, taat, ibadet, helal, haram, iman, küfür, şirk, iyilik, kötülük, cennet ve cehennemi bildiren ayetlerdir. Vahiyle bildirilen bu ayetlere aynı zamanda “şer’i ayetler” de denilir. 

1-      KEVNİ AYETLERİ/ALEMİ OKUMAK

 

 

Kur'ân-ı Kerîm, "yaş, kuru her şey"i[9] ya açıkça, ya işaret ve remiz hâlinde, ya ayrıntılı, ya öz olarak veya teşbih, temsil ve mecaz gibi anlatım yollarıyla ihtiva eder. Bilimler; tabiatı ve eşyayı kendi adlarına, manâ ve isimleriyle ele almalarına ve 'nasıl' sorusu üzerinde yoğunlaşmalarına karşılık, Kur'ân-ı Kerîm, tabiata Allah adına ve 'niçin' sorusu çerçevesinde temas eder.

Kuran-ı Kerim, insanın akıl ve idrakine kainatın eşsiz güzelliğini, ilahi dengesi ve nizamını sunar. Buradan yaratıcının kudret ve azametini keşfedip, O’na yönelmesini ister.

Bu konuda, En'am suresi 74-79. Ayetler arası, İbrahim as’ın hayatından örnek verir.

 ۞ وَإِذۡ قَالَ إِبۡرَٲهِيمُ لِأَبِيهِ ءَازَرَ أَتَتَّخِذُ أَصۡنَامًا ءَالِهَةً‌ۖ إِنِّىٓ أَرَٮٰكَ وَقَوۡمَكَ فِى ضَلَـٰلٍ۬ مُّبِينٍ۬ (٧٤)

“İbrahim, babası Âzer'e demişti ki: "Sen putları tanrı mı ediniyorsun? Doğrusu ben seni ve kavmini açık bir sapıklık içinde görüyorum."[10]

وَكَذَٲلِكَ نُرِىٓ إِبۡرَٲهِيمَ مَلَكُوتَ ٱلسَّمَـٰوَٲتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلِيَكُونَ مِنَ ٱلۡمُوقِنِينَ (٧٥)

“Böylece biz İbrahim'e göklerin ve yerin melekûtunu (muhteşem varlıklarını) gösteriyorduk ki, kesin inananlardan olsun.”[11]

فَلَمَّا جَنَّ عَلَيۡهِ ٱلَّيۡلُ رَءَا كَوۡكَبً۬ا‌ۖ قَالَ هَـٰذَا رَبِّى‌ۖ فَلَمَّآ أَفَلَ قَالَ لَآ أُحِبُّ ٱلۡأَفِلِينَ (٧٦)

“Üzerine gece bastırınca, bir yıldız gördü: "Rabb'im budur." dedi. Yıldız batınca da:" Ben batanları sevmem."dedi.”[12]

فَلَمَّا رَءَا ٱلۡقَمَرَ بَازِغً۬ا قَالَ هَـٰذَا رَبِّى‌ۖ فَلَمَّآ أَفَلَ قَالَ لَٮِٕن لَّمۡ يَہۡدِنِى رَبِّى لَأَڪُونَنَّ مِنَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلضَّآلِّينَ (٧٧)

“Ay'ı doğarken gördü: "Rabb'im budur." dedi. O da batınca: "Yemin ederim ki, Rabbim bana doğru yolu göstermeseydi, elbette sapıklığa düşen topluluktan olurdum." dedi.”[13]  

 فَلَمَّا رَءَا ٱلشَّمۡسَ بَازِغَةً۬ قَالَ هَـٰذَا رَبِّى هَـٰذَآ أَڪۡبَرُ‌ۖ فَلَمَّآ أَفَلَتۡ قَالَ يَـٰقَوۡمِ إِنِّى بَرِىٓءٌ۬ مِّمَّا تُشۡرِكُونَ (٧٨)

Güneş'i doğarken görünce: "Rabb'im budur, bu hepsinden büyük." dedi. O da batınca dedi ki: "Ey kavmim! Ben sizin (Allah'a) ortak koştuğunuz şeylerden uzağım." (En’am, 6/78.)

 إِنِّى وَجَّهۡتُ وَجۡهِىَ لِلَّذِى فَطَرَ ٱلسَّمَـٰوَٲتِ وَٱلۡأَرۡضَ حَنِيفً۬ا‌ۖ وَمَآ أَنَا۟ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ (٧٩)

"Ben yüzümü tamamen, gökleri ve yeri yoktan var edene çevirdim ve artık ben asla Allah'a ortak koşanlardan değilim." [14]

 

 

Aziz Müminler!

 

 

           Kevni Âyetleri Okuma konusunda bir kaç örnek verecek olursak; [15]

 RÜZGÂRLARIN AŞILAMASI:

وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاء مَاء فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ وَمَا أَنتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ

"Aşılayıcı olarak rüzgârlar gönderdik de; derken gökten yağmur indirip onunla sizi suladık. (Yoksa) o suyu hazinelerde depolayan da sizler değilsiniz."[16]

 GÜNEŞ VE AY

وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ آيَتَيْنِ فَمَحَوْنَا آيَةَ اللَّيْلِ وَجَعَلْنَا آيَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّكُمْ وَلِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ وَكُلَّ شَيْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِيلاً

"Biz gece ve gündüzü kudretimizi gösteren iki delil kıldık. Gece delili Ay'ı sildik, gündüz delili Güneş'i aydınlatıcı yaptık ki, hem Rabb'inizin lütfedeceği nimetlerin peşine düşesiniz, hem de yılların sayısını ve hesabı bilesiniz. Biz her şeyi açık açık bildirdik."[17]

هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاء وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللّهُ ذَلِكَ إِلاَّ بِالْحَقِّ يُفَصِّلُ الآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ

"Güneşi ışıklı, ayı da parlak kılan, yılların sayısını ve hesabı bilmeniz için ona (aya) birtakım menziller takdir eden O’dur. Allah bunları, ancak bir gerçeğe (ve hikmete) binaen yaratmıştır. O, bilen bir kavme âyetlerini açıklamaktadır."[18]

 KÂİNATIN YARATILIŞI

أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ

"Hakkı, inkâr edenler görüp bilmediler mi ki, göklerle yer bitişik (bir bütün) idi onları Biz ayırdık, hayatı olan her şeyi sudan yaptık. Hâlâ inanmayacaklar mı?"[19]

 GÖKLERİN YÜKSELTİLMESİ

اللّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا …

"Allah O'dur ki gökleri, sizin de görüp durduğunuz gibi, direksiz yükseltti… "[20]

Nitekim Kur'an-ı Kerim'de:

وَتِلْكَ الْاَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا يَعْقِلُهَا اِلَّاالْعَالِمُونَ      

       "İşte biz, bu temsilleri insanlar için getiriyoruz, fakat onları ancak bilgi sahibi olanlar düşünüp anlayabilir."[21] buyurulmuştur.

             Bütün bu misallerle Rabbimiz Teala, eserlerine bakaraktan, insanlığı kendisine imana ve kulluğa davet etmektedir.

KURAN VE SÜNNETİ OKUMAK

 

 

Değerli Mü’minler!   

Allah cc’ın bizler için “أُتْلُ / Oku” emrine nereden başlayacağız?

 Neyi, nasıl ve niçin okuyacağız?

 Ki bu tilavet bizim için ibadet olsun.

           Okumaya/Tilavete “Yaradan’ın Sözü” ile başlamak en doğru ve en güzel başlangıç olsa gerek. O’nun Kitabı ile, O’nun eserleri ile. Böylece eserini okuduğumuz eser sahibini daha yakından tanıyalım ve O’na olan iman ve itimadımız daha çok artsın.

        يَـٰٓأَهۡلَ ٱلۡڪِتَـٰبِ قَدۡ جَآءَڪُمۡ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمۡ ڪَثِيرً۬ا مِّمَّا ڪُنتُمۡ تُخۡفُونَ مِنَ ٱلۡڪِتَـٰبِ وَيَعۡفُواْ عَن ڪَثِيرٍ۬‌ۚ قَدۡ جَآءَڪُم مِّنَ ٱللَّهِ نُورٌ۬ وَڪِتَـٰبٌ۬ مُّبِينٌ۬ (١٥)

"Ey ehl-i kitap! Resûlümüz size Kitap`tan gizlemekte olduğunuz birçok şeyi açıklamak üzere geldi; birçok (kusurunuzu) da affediyor. Gerçekten size Allah`tan bir nur, apaçık bir kitap geldi.”[22] 

            Efendimiz sav Kuran’ın Tilavetini Müminlerin gönüllerini aydınlatan bir nur olarak tarif etmiş ve bu nur ile;

"Evlerinizi namaz ve Kur'an tilâvetiyle aydınlatın!"[23]  buyurmuştur.

               Peygamberimiz sav meclisteki sahabelere ayrı ayrı iltifatta bulundu ve onları ikişer ikişer kardeş yaptı. Kendisinin geride kaldığını hisseden  Hz. Ali ra, Resulullah sav’in kendisine gücendiğinden şüpheye düşüp üzüldü ve bunu ona açtı. Peygamberimiz sav:

 “Seni sona bırakmakla kendime kardeş yapmak istedim. Senin, benim yanımdaki konumun, Harun’nun Musa’nın yanındaki konumu gibidir (şu var ki benden sonra peygamber gelmeyecektir) ve sen benim varisimsin.” diye cevap verdi.

Ali ra “Ya Resulellah! Senden miras alacağım şey nedir?” diye sorunca, 

“Peygamberlerin bıraktıkları miras türü şey” diye cevap verdi.“Senden önceki peygamberler ne gibi şeyleri miras bırakmışlar?” sorusuna da

“Onlar Allah’ın kitabını ve peygamberlerinin sünnetini...”[24] diye cevap verdi.

 Ebu Hüreyre’den ra nakledildiğine göre Peygamberimiz sav şöyle buyurdu:

 “Size iki şey bırakıyorum. (Bunlara tutunursanız) asla delalete düşmezsiniz: Allah’ın kitabı ve sünnetim. Bu ikisi (kıyamette) havza kadar ayrılmadan beraberce geleceklerdir.”[25]

 

 

Kıymetli Dostlar!

 

 

İnsanlar genel olarak şu üç sebeple Kuranı okurlar

 

 

Üç sebepten Kuran-ı Kerim okunur.

1)      Kur'ân'ı Yüzünden Okumak 

2)      Kur'ân'ı Anlamak

3)      Kur'ân'ı Yaşamak

                 Allahü Teala Kuran-ı okuma hususunda Efendimiz’e sav ve O’nun üzerinden de biz Müslümanlara;

… وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا

“Ve Kur'an’ı tertil ile (yavaş yavaş güzel güzel) oku.” [26] diye emretmiştir.

 Rabbimiz cc’nün Kuran’ın okunmasında ölçü olarak beyan ettiği “tertil” ne manaya gelmektedir?

 “Tertil” ; Bir metni yavaş yavaş, her harfin edasının, nazmının ve manasının hakkını vererek okumaktır. Daha ilk surelerde Hz. Peygamber'e tertilin tavsiye edilmesi çok önemlidir.

 Tertilde mana ve hikmeti düşünerek okuma vardır. Söz ve telaffuz söz konusu olduğu zaman tertil, tane tane, yavaş yavaş karşıdakinin anlayabilmesine imkân vererek konuşmak anlamındadır. 
Tertilin, lafız ve mana bütünlüğünü yansıtacak şekilde, yerine göre şiddetli, yerine göre yumuşak bir üslupla, tecvid kaidelerine uyarak; manayı karşıdakilere hissettirecek şekilde okumak olduğunu, ilgili ayetin tefsirinde, Merhum Elmalılı Hamdi Yazır’dan öğreniyoruz.

 Nitekim Efendimiz ayetleri okurken manalarına göre sesini yükseltir ya da kısardı. Müşriklerle ilgili tehdit ayetlerini yüksek ve sert bir ses tonu ile okurdu. Cehennem ayetlerini tertil ederken korku ve haşyet titremeleri sesine hâkim olurdu. Cennetle ilgili ayetlerde ise, sevinç ve müjde ses tonundan anlaşılabilirdi. Soru ile biten ayetlere hafif sesle cevap verdiği olurdu.

 Herkese akıl verilmiş ve bu kitap da hepimize gönderilmiştir, anlayamayacağımız bir kitapla Rabbimiz bizi mükellef tutmaz. Bir Müslüman anlamadığı bir konu olursa başkalarına sorabilir ama o söyledi diye yine de kendi akıl süzgecinden geçirmeden kabul etmesi doğru olmaz. Bu, neye benzer? Kendi mumunu söndürüp başkasının mumunun arkasına düşmeye benzer.

           

Kıymetli Dostlar!

وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ وَاذْكُرُواْ نِعْمَةَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ

“Hep birlikte Allah'ın ipine (İslâm'a) sımsıkı yapışın; parçalanmayın. Allah'ın size olan nimetini hatırlayın: Hani siz birbirinize düşman kişiler idiniz de O, gönüllerinizi birleştirmişti ve O'nun nimeti sayesinde kardeş kimseler olmuştunuz. Yine siz bir ateş çukurunun tam kenarında iken oradan da sizi O kurtarmıştı. İşte Allah size âyetlerini böyle açıklar ki doğru yolu bulasınız.”[27]

… وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

“Peygamber size ne verdiyse onu alın, size ne yasakladıysa ondan da sakının. Allah'tan korkun. Çünkü Allah'ın azabı çetindir.”[28] 

 "Ey Muhammed! Bu, Allah'ın izniyle insanları karanlıklardan nûra çıkarman için sana indirdiğimiz Kitaptır."[29] 

 "Sizi karanlıklardan nura çıkarmak için kulu Muhammed'e apaçık âyetler indiren O'dur.”[30] âyetiyle de karanlıklardan nûra çıkarma özelliğine işaret edilmektedir.

 Kur'an insanlık târihinin en büyük inkılâbını gerçekleştirmiş Câhiliyye toplumundan insanlığın mefâhiri önderler çıkarmıştır. İnsanlığa insanlık değerini vermiş ve bugünün yükselen değerleri eşitlik ve hürriyet ilkelerinin ilk seslendiricisi olmuştur.

 "Katımızdan bir kitap indirdik; kim ondan yüz çevirirse bilsin ki kıyâmet günün bir günah yükü yüklenecektir;[31] 

 "Böylece Allah dünya ve âhiret konusunda düşünesiniz diye size âyetlerini açıklar.” [32] 

"Düşünen millet için âyetleri böyle uzun uzadıya açıklıyoruz." [33] 

                 Yukarıda zikrettiğimiz âyetler özelde müslümanların; genelde topyekün insanlığın Kur'an'ı anlama görev ve sorumluluklarına işâret etmektedir.

 "Biz anlayasınız diye Arapça bir Kur'an indirdik."[34] 

Bu Âyeti Kerimeyi düşünürken, Arapçayı bilen bir millete geldiğini düşünmek ve ona göre tefekkür etmek lazımdır.

 Ana Dili Arapça olmayan Milletlerin Kur'an'ı anlamak için tefsirini okumak, sünnetteki uygulamalarını görmek ve islâmî tatbîkattan haberdar olmaları gerekmektedir. Yani Mushaf’ın Arapça Metnini okumak sonra da meâli mûtâlaa ve ardından tefsir ve sünnet bilgisi ile Kuran bilgilerini zenginleştirmeleri gerekmektedir.

 Hz. Osman'ın şu sözü Kur'an ile olan ilgiyi teşvik etmektedir: "Seven sevgilisinin kelâmından doymaz". Kur'an sevgiliden gelen bir mektupsa onu okumak, anlamak, sonra da istenileni yapmak sevenin sevdiğine bir vefa borcu, kulluk borcudur.

 Dünyada Yabancı Dil Öğretilmeyen bir Üniversite yoktur. Neden her Üniversitede en az bir yabancı dil öğretimi şarttır? Çünkü, değer verdiğimiz ya da korktuğumuz, dünyayı şekillendiren, yöneten ve yönlendiren ilim, kültür, sanat ve medeniyet gibi olgulardan faydalanmak ya da onların şerrinden korunmak için.

Kuran sadece insanoğlunun dirileri için ve onları daima diri tutmak için indirilmiş Hayy olan Allah’ın Kitabıdır.

  وَمَا عَلَّمۡنَـٰهُ ٱلشِّعۡرَ وَمَا يَنۢبَغِى لَهُ ۥۤ‌ۚ إِنۡ هُوَ إِلَّا ذِكۡرٌ۬ وَقُرۡءَانٌ۬ مُّبِينٌ۬ (٦٩) لِّيُنذِرَ مَن كَانَ حَيًّ۬ا وَيَحِقَّ ٱلۡقَوۡلُ عَلَى ٱلۡكَـٰفِرِينَ (٧٠)

“Biz ona (Peygamber`e) şiir öğretmedik. Zaten ona yaraşmazdı da. Onun söyledikleri, ancak Allah`tan gelmiş bir öğüt ve apaçık bir Kur`an`dır.”[35] * “Diri olanları uyarsın ve kafirler cezayı hak etsinler diye.”[36]

 Nitekim Akif;

Kâh açar bakarız nazm-ı celîlin yaprağına
Kâh üfler geçeriz bir ölünün toprağına
İnmemiştir hele Kur'an şunu hakkıyla bilin
Ne mezarlıkta okunmak ne de fal bakmak için, ifâdeleriyle bu gerçeği anlatır.

Kıymetli Dostlar!

Biz Müslümanların Kur'an'ı Kerime karşı görevlerinden biri de insanlığı O’nun hidayet nuruyla tanıştırmaktır. Allah Teâlâ bu görevi öncelikle Peygamberimiz'in omuzlarına yüklemiştir. 

 "Sana Kitabı, ayrılığa düştükleri şeyleri onlara açıklaman için, inanan kimselere de doğru yol rehberi ve rahmet olarak indirdik."[37]

 Kur'an’ı Kerimin ana konularını incelendiğinde, O’nun muhtevâsında “iman”, “ibâdet”, “ahlâk”, “ahkâm”, “muâmelât”, “ukubât”, “âhiret hayatı” ve “kıssalar” … gibi insanı ve toplumu ilgilendiren ayetlerin ön plana çıktığı görülecektir.

 İLMİN/BİLGİNİN KAYNAĞI NEDİR?

                Kıymetli Müminler!

İlmin kaynağının ne olduğu hakkında Kuran’a baktığımızda, İnsanoğlunun ilminin başlangıcını da öğrenmiş olacağız. Okul kitaplarında anlatılan ilk insanların mağara insanı olması, cehalet içerisinde olması, okuma-yazma bilmemesi gibi gerçeği yansıtmayan yanlışların hakikatını Kuran-ı Kerimden öğrenelim.

 Konu ile ilgili olarak Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyurulur:

وَإِذۡ قَالَ رَبُّكَ لِلۡمَلَـٰٓٮِٕكَةِ إِنِّى جَاعِلٌ۬ فِى ٱلۡأَرۡضِ خَلِيفَةً۬‌ۖ قَالُوٓاْ أَتَجۡعَلُ فِيہَا مَن يُفۡسِدُ فِيہَا وَيَسۡفِكُ ٱلدِّمَآءَ وَنَحۡنُ نُسَبِّحُ بِحَمۡدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ‌ۖ قَالَ إِنِّىٓ أَعۡلَمُ مَا لَا تَعۡلَمُونَ (٣٠)وَعَلَّمَ ءَادَمَ ٱلۡأَسۡمَآءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَہُمۡ عَلَى ٱلۡمَلَـٰٓٮِٕكَةِ فَقَالَ أَنۢبِـُٔونِى بِأَسۡمَآءِ هَـٰٓؤُلَآءِ إِن كُنتُمۡ صَـٰدِقِينَ (٣١) قَالُواْ سُبۡحَـٰنَكَ لَا عِلۡمَ لَنَآ إِلَّا مَا عَلَّمۡتَنَآ‌ۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَلِيمُ ٱلۡحَكِيمُ (٣٢) قَالَ يَـٰٓـَٔادَمُ أَنۢبِئۡهُم بِأَسۡمَآٮِٕہِمۡ‌ۖ فَلَمَّآ أَنۢبَأَهُم بِأَسۡمَآٮِٕہِمۡ قَالَ أَلَمۡ أَقُل لَّكُمۡ إِنِّىٓ أَعۡلَمُ غَيۡبَ ٱلسَّمَـٰوَٲتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَأَعۡلَمُ مَا تُبۡدُونَ وَمَا كُنتُمۡ تَكۡتُمُونَ (٣٣)

"(Ey Muhammed) Şu zamanı hatırla ki, Rabbin meleklere; "Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım" demişti. (Melekler): "Orada bozgunculuk yapacak ve kan dökecek birini mi yaratacaksınız? Oysa biz seni överek tesbih ediyor ve seni takdis ediyoruz" dediler. (Rabbin): "Ben sizin bilmediklerinizi bilirim" dedi. Adem'e bütün isimleri öğretti. Sonra onları da meleklere gösterip: "Haydi sözünüzde doğru iseniz bana şunları isimleri ile haber verin." buyurdu. (Melekler): Rabbimiz, seni noksan sıfatlardan tenzih ederiz, bizim senin bize öğrettiğinden başka bir bilgimiz yoktur. Şüphesiz Sen, bilensin, hakimsin." dediler (Allah): "Ey Âdem, bunlara, onları isimleri ile haber ver" buyurdu. Bu emir üzerine Âdem, onlara, isimleri ile onları haber verince, (Allah): "Ben size, göklerin ve yerin gayblarını bilirim, sizin açıkladığınızı da içinizde sakladığınızı da bilirim dememiş miydim?"[38] buyurdu. 

         Görülüyor ki, Allah Teâlâ Hz. Âdem'i halife olarak yaratmış ve durumu melekleri ile istişare eder gibi onlara bildirmiştir. Onların, yeryüzüne kendilerinin halife olmasını istemeleri üzerine, Hz. Âdem'i bilgilendirmiş ve bu bilgi sayasinde onu halife tayin ettiğini onlara da kabul ettirmiştir.

 İLİM TEŞVİK EDİLMİŞTİR

 Kıymetli Müslümanlar!

 Okumanın neticesinde ilim ve irfan, kültür ve medeniyetler oluşur.

Peygamberimiz sav buyurdular ki;

 "Hikmet ve ilim mü'minin yitik malıdır, onu nerede bulursa alır."[39]

       "İlim Çin'de (Çin gibi uzak bir yerde) de olsa alınız."[40]

 Bilindiği üzere, İslâm'da ilk savaş, Bedir savaşıdır. Bu savaşı Müslümanlar kazanmıştır. Bu savaşta esirler de alınmıştır. Peygamberimiz sav arkadaşlarına danıştıktan sonra, esirlerin fidye karşılığında serbest bırakılmalarını emretmiştir.

            Ancak fidye verecek durumda olmayanlardan her birinin on Müslüman’a okuma-yazma öğretmeleri halinde onların da serbest kalacağını bildirmiştir.[41] Zeyd b. Sabit ra, bu şekilde okuma-yazma öğrenenlerdendir.

                   Ecdadımız dini ilimlere olduğu kadar müsbet ilimlere de önem vermişlerdir. Çünkü Kur'an sadece dini ilimleri değil, diğer ilimleri de tavsiye etmiştir.

 

      Öyle İse Değerli Kardeşlerim!

 Dinimiz ve dünyamız için gerekli olan bilgileri öğrenmeli, bu konuda çocuklarımızı yetiştirmeliyiz. Ecdadımız, sadece dinî ilimlerde değil, diğer ilimlerde de zamanlarına göre ileri gitmiş; müsbet ilimlerin temellerini atmışlardı. Bizler de onlar gibi dinimizin emir ve tavsiyelerine kulak vererek, evlatlarımızın iyi yetişmelerine özen göstermeliyiz.  Onlara mal miras bırakmak yerine, malımızı, onların bilgi sahibi olmaları için harcayıp, ilim miras bırakmalıyız. Bu yol ise, Peygamberlerin sünnetlerindendir.

             Bugünkü teknolojinin, ilmin ürünü olduğunda şüphe yoktur. Dinimizin ilim tahsil etmeye neden bu kadar önem verdiği daha iyi anlaşılmaktadır.

وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدْوَّ اللّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِن دُونِهِمْ لاَ تَعْلَمُونَهُمُ اللّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لاَ تُظْلَمُونَ

 “Onlara (düşmanlara) karşı gücünüz yettiği kadar kuvvet ve cihad için bağlanıp beslenen atlar hazırlayın, onunla Allah'ın düşmanını, sizin düşmanınızı ve onlardan başka sizin bilmediğiniz, Allah'ın bildiği (düşman) kimseleri korkutursunuz. Allah yolunda ne harcarsanız size eksiksiz ödenir, siz asla haksızlığa uğratılmazsınız.”[42]

 Aziz Müminler!

 Ayeti Kerimede geçen “Kuvvet”in ne manaya geldiği Efendimiz sav’e sorulduğunda; "Kuvvet atmaktır" buyurmuş ve bunu üç defa tekrarlamıştır.

 Bu uyarısı ile Efendimiz, bulunduğumuz asırda en etkili silah hangisi ise onu hazırlamamızın gerektiği bildiriliyor. Bu da ancak bilgi ile mümkündür. Müslümanlar kendi atom Mühendislerini, makine mühendislerini, kendi Bilgisayar Mühendislerini yetiştirip, bilim ve teknikteki altyapı ve her türlü gereksinimlerini kendileri yapamadığı müddetçe, dinen ve ahlaken de kaybetmeye mecburdurlar.

      Hz. Ömer ra: “Bir makâm ve mevkîye getirilmeden evvel fakîh olunuz yani derin ve geniş bir ilim sahibi olunuz!” buyurmuş; İmâm Buhârî Hazretleri bu sözün ardından şöyle buyurur: “Bir makam ve mevkîye getirildikten sonra da dînî ilimleri derinlemesine öğrenmeye devam ediniz! Zira Peygamber sav Efendimiz’in ashâb-ı kirâmı, ileri yaşlarında ilim öğrendiler!”

[43]

 Yaşayışına yön vermek ve başkalarına öğretmek için ilim öğrenen kimse Allah yolundadır ve Allah'ın hoşnut olduğu bir işle meşgul demektir.

 Bakınız Hz. Ali ne güzel söylüyor: "İlim maldan hayırlıdır. Çünkü malı sen koruyacaksın, halbuki ilim seni korur. İlim hâkim, mal mahkumdur. Mal harcamakla azalır, ilim harcamakla çoğalır."[44]

 Hasan-ı Basri hazretleri de “Eğer ilim olmasaydı, insanlar hayvandan farksız olurdu.”[45] Gerçeğini dillendirirken, aklı olmayanın dini yoktur, mükellef değildir. Hükmünü de teyid etmiş oluyordu. 

 Yine Hasanı Basri hazretlerinin: “Ahmaklardan ne kadar uzak durulursa, Allah’a cc o kadar yaklaşılır. Akıllı kimselerle ne kadar beraber olunursa, Allahın dini o kadar güçlenir.”[46] Sözü hakikatın tâ kendisidir.

 Pek Kıymetli Müminler!

 Efendimiz sav buyurdular ki:

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ , قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ :" لا حَسَدَ إِلا فِي اثْنَتَيْنِ: رَجُلٌ آتَاهُ اللَّهُ مَالا فَسَلَّطَهُ عَلَى هَلَكَتِهِ فِي حَقٍّ , وَرَجُلٌ آتَاهُ اللَّهُ حِكْمَةً فَهُوَ يَقْضِي بِهَا وَيُعَلِّمُهَا "

Abdullah bin Mesʻûd ra, Rasûlullah Efendimiz’in sav şöyle buyurduklarını haber vermiştir: “İki (haslet sâhibin)den başkasına hased olmaz. Bunlar da Allah tarafından kendisine mal ihsân olunup da onu hak yolunda infâk eden kişi ile kendisine hikmet ihsân olunup onunla hükmeden ve onu taʻlîm eden kimsedir.”[47]

                           Kur'an-ı Kerim'de:

يُؤْتِى الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ اُوتِىَ خَيْرًا كَثيرًا وَمَا يَذَّكَّرُ اِلَّا اُولُوا الْاَلْبَابِ                   

"Allah hikmeti dilediğine verir. Kime hikmet verilmiş ise ona çok hayır verilmiş demektir Ancak akıl sahipleri düşünüp ibret alır." )Bakara, 2/ 269.  (buyurulmuştur.

 Hikmet: yararlı olan bilgi demektir. İnsanlığa yararlı olan bilgi, ona sahip olan için elbette bir üstünlük vesilesidir.

 İlim Dünyalık Elde Etmek İçin Öğrenilmemeli

 

            Hz. Peygamber sav “fayda vermeyen ilimden Allah’a sığınırım” dediği gibi, ilmi gizlemenin vebalinin oldukça ağır olduğunu haber vermiştir:  “Bir kimseye bildiği bir konu sorulduğunda cevap vermezse, kıyamet gününde ağzına ateşten bir gem vurulur.”

        

            Peygamberimiz sav; “İlmi ile amel etmeyen ve onu başkalarına öğretmeyen kimse, düz ve kaypak bir toprağa benzer. Üzerine yağan yağmuru emmediği ve üstünde de tutmadığı için, ne kendisi yağan yağmurdan yararlanıyor ne de başkalarına yararlı olur.”[48]

 

Ayrıca ilim süfli emellere ve insanlığın zararına kullanılmak üzere öğrenilemez. Bu niyetlerle ilim öğrenenler için Hz. Peygamber sav şöyle buyurmuştur:  “Kim kendisinde Allah’ın rızası aranan bir ilmi sadece dünyalığa sahip olmak için öğrenirse, o kimse kıyamet gününde cennetin kokusunu bile duyamaz.”[49]

 CAHİLLERDEN UZAK DURMAK

 Aziz Mü’minler!

                 Allah cc okumayı övmüş cahilliği ise yermiştir. 

أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاء اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ

“Yoksa geceleyin secde ederek ve kıyamda durarak ibadet eden, ahiretten çekinen ve Rabbinin rahmetini dileyen kimse (o inkarcı gibi) midir? (Resûlüm!) De ki: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Doğrusu ancak akıl sahipleri bunları hakkıyla düşünür.?”[50]

 وَإِن كَانَ كَبُرَ عَلَيْكَ إِعْرَاضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَن تَبْتَغِيَ نَفَقًا فِي الأَرْضِ أَوْ سُلَّمًا فِي السَّمَاء فَتَأْتِيَهُم بِآيَةٍ وَلَوْ شَاء اللّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَى فَلاَ تَكُونَنَّ مِنَ الْجَاهِلِينَ

“Eğer onların yüz çevirmesi sana ağır geldi ise, yapabilirsen yerin içine inebileceğin bir tünel ya da göğe çıkabileceğin bir merdiven ara ki onlara bir mucize getiresin! Allah dileseydi, elbette onları hidayet üzerinde toplayıp birleştirirdi, o halde sakın cahillerden olma!”[51]

خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ

“(Resûlüm!) Sen af yolunu tut, iyiliği emret ve cahillerden yüz çevir.”[52]  Buyurarak okumanın ve okuyanın önemine dikkatlerimizi çekerek cahillerden ve cehaletten uzak durmamız emredilmiştir.

KAYNAKLAR:
Kuran-ı Kerim Meali, Diyanet Vakfı,
Riyazüs Salihin, İlmin Fazileti Babı, 241. Bölüm
Kur'an'ı Okumak ve Anlamak, Prof. Dr. Hasan Kâmil Yılmaz, 2000 - Haziran, Sayı: 172, Sayfa: 009,
Diyanet Aylık Dergi (haber) Eylül – 2005,

2- İLMİN VE ÂLİMİN FAZİLETİ

İlim ve Âlimlerin Dostu Aziz Müminler!

 

Şimdi sizlere, ilim ve Âlimin, dinimizdeki yeri ve değeri üzerine kısa da olsa, Âyeti Kerime ve Hadisi Şerifler ışığında bilgi vermeye çalışalım.

       İlim, herhangi bir ırkın, kavmin, zümrenin ve topluluğun tekelinde değildir. Dolayısıyla, isteyen herkes, istidat ve kabiliyeti oranında ilim sahibi olabilir. İnsan, ancak ilim sayesinde başkalarının makam, mevki ve servet gibi maddi imkânlarla ulaşamayacağı derecelere hatta daha üst mertebelere ulaşabilir. Nitekim bir ayet- i kerimede bu husus şöyle dile getirilir:

 يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوامِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ:

          “Allah içinizden inananların ve kendilerine ilim verilenlerin derecelerini yükseltir.”  (Mücadele, 58/11)

  

İlim Ehlinin üstünlüğünü beyan eden Hadisi Şeriflerden bazıları:

  وعَنْ أبي أُمَامة ، رضي اللَّه عنْهُ ، أنَّ رَسُول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم قال : « فضْلُ الْعالِم على الْعابِدِ كَفَضْلي على أَدْنَاكُمْ » ثُمَّ قال : رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « إنَّ اللَّه وملائِكَتَهُ وأَهْلَ السَّمواتِ والأرضِ حتَّى النَّمْلَةَ في جُحْرِهَا وحتى الحُوتَ لَيُصَلُّونَ عَلى مُعلِّمِي النَّاسِ الخَيْرْ» رواهُ الترمذي وقالَ : حَديثٌ حَسنٌ .

“Âlimin abide üstünlüğü, benim sizin en aşağı derecede olanınıza üstünlüğüm gibidir. Şüphesiz ki Allah, melekleri, gök ve yer ehli, hatta yuvasındaki karınca ve balıklar bile insanlara hayrı öğretenlere dua ederler.”[1]

 

 

“Allah, kimin hakkında hayır dilerse ona din hususunda (fakih kılar) büyük bir anlayış verir.”[2]

        

“İlim tahsil etmek için yolculuğa çıkan kimse, evine dönünceye kadar Allah yolundadır.”[3]

    

“Allah’ın benimle göndermiş olduğu hidayet ve ilim, yeryüzüne yağan bol yağmura benzer. Yağmurun yağdığı yerin bir bölümü verimli bir topraktır: Yağmur suyunu emer, bol çayır ve ot bitirir. Bir kısmı da suyu emmeyip üstünde tutan çorak bir yerdir. Allah burada biriken sudan insanları faydalandırır. Hem kendileri içer, hem dehayvanlarını sular ve ziraatlarını o su sayesinde yaparlar. Yağmurun yağdığı bir yer daha vardır ki, düz ve hiçbir bitki bitmeyen kaypak ve kaygan arazidir. Ne su tutar, ne de ot bitirir. İşte bu, Allah’ın dininde anlayışlı olan ve Allah’ın benimle gönderdiği hidayet ve ilim kendisine fayda veren, onu hem öğrenen hem öğreten kimse ile, buna başını kaldırıp kulak vermeyen, Allah’ın benimle gönderdiği hidayeti kabul etmeyen kimsenin benzeridir.”[4]

 

                قَالَ رسُولُ اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « إذا ماتَ ابْنُ آدَم انْقَطَع عَملُهُ إلاَّ مِنْ ثَلاثٍ : صَدقَةٍ جارية ، أوْ عِلمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ ، أوْ وَلدٍ صالحٍ يدْعُو لَهُ » رواهُ مسلمٌ 

“Âdemoğlu öldüğü zaman bütün amellerinin sevabı da sona erer (amel defteri kapanır. Bundan şu) üç şey müstesnadır: Sadaka-i cariye, istifade edilen ilim, kendisine dua eden hayırlı evlat.”[5]

   
Peygamberimiz sav, Ebû Zer ra'a hitaben şöyle buyurmuştur:

 "Ey Ebû Zer, sabahleyin evinden çıkıp Kuran'dan bir âyet öğrenmen, senin için yüz rek'at nafile namaz kılmaktan daha hayırlıdır. Yine sabahleyin evinden çıkıp- kendisiyle amel edilsin veya edilmesin- ilimden bir bölüm öğrenmen, senin için bin rek'at nafile namazdan daha hayırlıdır."[6] Buyurmuştur.

 

 

Daha önce de ifade ettiğimiz üzere ilim, yalnızca sahibine değil, başka insanlara, hatta diğer canlılara da fayda verir. Örneğin, İslâm’ı başkalarına tebliğ edecek kişilerde bulunması gereken niteliklerden biri de ilim sahibi olmasıdır. Aksi takdirde kişi İslâm’a ve Müslümanlara fayda yerine zarar getirir.

 

· “Yarım hoca dinden, yarım tabib candan eder” ata sözümüz bu gerçeğin özetidir.

 

 

Hz. Peygamber’in sav, Hayber savaşında Hz. Ali ra’a hitaben söylemiş olduğu şu söz oldukça önemlidir:

 

 

“Allah’a yemin ederim ki, Cenab-ı Hakk’ın senin aracılığınla bir tek kişiyi hidayete kavuşturması, senin, en kıymetli dünya nimeti olan kırmızı develere sahip olmandan daha hayırlıdır.”[7]

   
Yine Peygamberimiz sav buyuruyor ki:

 "Senin yüzünden Allah Teâlâ'nın bir kimseyi hidayete erdirmesi, senin için dünyadan ve dünyada olan her şeyden daha hayırlıdır."[8]   

 

Konuyla ilgili diğer bir hadis-i şeriflerinde ise Hz. Peygamber sav şöyle buyurmaktadır:

 

 

“Hidayete, (doğruluğa ve iyiliğe) davet eden kimseye, kendisine uyanların sevabı kadar sevap verilir. Bu onların sevaplarından da hiçbir şey azaltmaz.”[9]

    

Müslüman, beşikten mezara kadar ilim taliplisi olmalıdır. Ziraokumanın, araştırmanın ve ilim öğrenmenin belli bir yaşı yoktur.

 

Nitekim Hz. Peygamber sav, şöyle buyurur:

 

“Mümin, cennete girinceye kadar hiçbir hayra doymaz.”

   

Hz. Peygamber sav kendi sözlerini ezberleyip başkalarına ulaştıran kimselerle ilgili olarak şu müjdeyi vermiştir:

“Bizden bir şey işitip, onu aynen işittiği gibi başkalarına ulaştıran kimsenin Allah yüzünü ağartsın. Kendisine bilgi ulaştırılan nice insanlardır ki, o bilgiyi, bizzat işiten kimseden daha iyi anlar ve korurlar.”

[10]

    

Hz. Peygamber sav, özellikle İslâmi ilimlerin kaybolmaması için oldukça duyarlı davranılması gerektiği konusunda ümmetini asırlar öncesinden uyararak şöyle buyurmuştur:

   

“Allah Teâlâ ilmi insanların hafızalarından silip unutturmak suretiyle değil, fakat âlimleri öldürüp ortadan kaldırmak suretiyle alır. Neticede ortada hiçbir âlim bırakmaz. İnsanlar bir kısım cahilleri kendilerine lider edinirler. Onlara birtakım meseleler sorulur; onlar da bilmedikleri halde fetva verirler. Neticede hem kendileri sapıklığa düşer, hem de insanları saptırırlar.”[11]

               

Kesir İbn Kays ra anlatıyor: Ben Dımışk (Şam) Camii'nde Ebû'd-Derdâ'nın yanında oturuyordum. Bir adam geldi ve:

-Ey Ebû'd-Derdâ, Peygamberimizden rivayet ettiğini duyduğum bir hadis-i şerif için Peygamberimizin şehri olan Medine-i Münevvere'den geldim, dedi. Ebû'd-Derdâ, geliş amacının bu olup olmadığını öğrenmek için ona:

-Şam'a bir ticaret için gelmedin mi? Diye sordu. Adam:

-Hayır, öyle bir iş için gelmiş değilim, dedi. Ebû'd-Derdâ:

-Hadis öğrenmekten başka bir iş için de mi gelmedin? Diye sordu. Adam:

-Hayır, (rivayet ettiğini duyduğum hadisi senden dinlemekten başka iş için gelmedim, dedi) Bunun üzerine Ebû'd-Derdâ:

 

Ben Allah'ın Peygamberinden işittim şöyle buyurmuştu: 

وعن أبي الدرداء رَضِيَ اللّهُ عَنْه قال: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ يَقُولَ: مَنْ سَلَكَ طَرِيقاً يَطْلُبُ بِهِ عِلْماً سَلَكَ اللّهُ بِهِ طَرِيقاً مِنْ طُرُقِ الْجَنَّةِ. وَإنَّ المََئِكَةَ لَتَضَعُ أجْنِحَتَهَا رِضىً لِطَالِبِ الْعِلْمِ، وَإنَّ الْعَالِمَ لَيَسْتَغْفِرُ لَهُ مَنْ فِي السَّمَواتِ وَمَنْ في الارْضِ وَالْحِيتَانُ فِي جَوْفِ المَاءِ، وَإنَّ فَضْلَ الْعَالِمِ عَلى الْعَابِدِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ عَلى سَائِرِ الْكَوَاكِبِ، وَإنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الانْبِيَاءِ، وَإنَّ الانْبِيَاءَ لَمْ يُورِّثُوا دِينَاراً وََ دِرْهَماً وَلكِنْ وُرِّثُوا الْعِلْمَ فَمَنْ أخَذَهُ أخَذَهُ بِحَظِّ وَافِر.             

          "Her kim bir yola girer ve onda ilim isterse, Allah onun için cennete giden bir yolu kolaylaştırır. Melekler ilim öğrenenlere, yaptıklarından hoşlandıkları için, kanatlarını gererler. Göklerde ve yerde olanlar, hatta sudaki balıklar ilim öğrenen kimseye Allah'tan yardım ve bağış dilerler. İlim sahibinin âbid'ten (ibadet edenden) üstünlüğü, ay'ın diğer yıldızlardan üstünlüğü gibidir. Alimler, peygamberlerin varisleridir. Peygamberler ne dinar ne  de dirhem miras bırakmadılar, ancak ilim miras bıraktılar. Şu halde o ilmi alan bol nasip almış demektir,[12]

 Peygamberimizin arkadaşlarından Ebû Hureyre ra, hemen hemen peygamberimizden hiç ayrılmayan bir sahabi idi. O, peygamberimizle bulunduğu sürece, ilim öğrenir, peygamberimizin sözlerine dikkat ederek onları ezberlerdi.

          Bu sahabi, bir gün Medine'de sokağa çıktı. Halk sokakta dolaşıyordu. Onlara şöyle seslendi:

          -Peygamberimizin mirası bölüşülüyor, siz ise burada vakit geçiriyorsunuz, gidip o mirastan payınızı alsanız ya? Deyince, halk:

          -Nerede bölüşülüyor? Diye sorarlar. Ebû Hureyre (r.a.):

          -Mescidde bölüşülüyor, diye cevap verir. Halk koşarak mescide gider, sonra geri dönerler.

          Ebû Hureyre (r.a.) onların geri geldiklerini görünce, sorar:  -Ne oldu? Onlar cevap verir:

          -Biz mescide gittik, ama sizin söylediğiniz gibi orada taksim edilen herhangi bir şey görmedik, derler. Ebû Hureyre tekrar sorar:

          -Siz mescidde hiç kimse görmediniz mi? Der. Onlar:

          -Evet, bazı kimseler gördük, bir kısmı namaz kılıyor, bir kısmı Kur'an okuyor, bir kısmı da helâl ve haram gibi konuları tartışıyordu, derler.

Bunun üzerine Ebû Hureyre ra: “Yazıklar olsun size, işte o, peygamberin mirasıdır, der.[13]

          Öldükten Sonra Amel Defterlerinin Kapanmasını İstemeyen Cennet Yolcusu Kıymetli Müminler!

             Ebû Hureyre ra Peygamberimizin şöyle buyurduğunu nakletmiştir:

           "Mü'min, ölümünden sonra hayatta iken öğrettiği ve yayınladığı ilimden, geride bıraktığı iyi evlattan, miras olarak bıraktığı mushaftan, yaptırdığı mescidden, yolcular için inşa ettiği misafir evinden, akıttığı sudan, sağlıklı iken malından çıkardığı sadakadan kendisine sevap ulaşır."

[14] 

          Bir başka Hadisi Şerif’de Efendimiz sav:

 "İlim tahsil ederken eceli gelip ölen kimse, kendisi ile peygamberler arasında ancak bir derece, peygamberlik derecesi olduğu halde Allah'a kavuşur."[15] Buyurmuştur.

 

      Aziz Müminler!

           Allahü  Teala buyurdu ki:

…  قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ

“… (Resûlüm!) De ki: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Doğrusu ancak akıl sahipleri bunları hakkıyla düşünür.?”[16]

            Zalimler Karşısında İzzet Sahibi Bazı Örnek Alimlerden[17]

 Hasanu’l-Basrî 

Emevîlerin Irak valisi Haccâc-ı Zâlim, Vâsıt şehrinde bir köşk yaptırdı. O zamanın büyük âlimi Hasanu’l-Basrî’yi alıp bu köşkü gezdirdikten sonra kendisine bu köşk hakkındaki kanaatini sordu. O da  “Sizler, bunlarla övünüyorsunuz, biz ibret alıyoruz. Ey gâfil! Yaptığın zulüm ile fıskın arttı. Gökyüzündekiler senden nefret etti. Köşkün fânidir, bâki olan cennetini de harap ettin!” dedi. Sonra dışarı çıkan Hasanu’l-Basrî “Yüce Allah, biz ülemâdan, gerçeği açıklama ve hiçbir şeyi gizlememe konusunda söz almıştır.” dedi. Bu olay olduğu zaman Haccâc, Emevîlerin Irak valisi, Hasanu’l-Basrî de kendi halinde bir âlimdi. Zâlim devlet adamlarının, dinle alakası olmayan makam sahiplerinin ve şımarık zenginlerin her yaptığı yanlışı tasdîk edip onaylayan ve bu sûretle onlara yaranmaya çalışan sözde âlimlerin kulakları çınlasın.

İzz b. Abdüsselâm

İzz b. Abdüsselâm, ülemânın sultanı olarak bilinir. Vefat edince cenazesine katılan kalabalığı gören Memlûk Devleti’nin Sultanı Zâhir Baybars, şöyle der: “İşte şimdi benim saltanatım gerçekleşti. Zira O, isteseydi idareyi benden alabilirdi.” İzz b. Abdüsselâm, hutbelerinde çok açık bir şekilde idarecileri tenkid ederdi. Bundan dolayı Sultan tarafından sürgüne yollandı. Sürgüne gitmesini istemeyen dostları ona şöyle bir teklifte bulundular. “Tenkitten vazgeç! Sultanın elini öp! Göreceksin, Sultan o zaman seni affedecektir.” Büyük âlimin verdiği cevap altın harflerle yazılacak nitelikteydi: “Değil onun elini öpmek, kendi elimi bile ona öptürmem!” Böylesi eli öpülecek kaç âlim var dünyamızda. Yağcı, yalaka, kimliksiz, kişiliksiz, İslamî bir derdi ve endişesi olmayan bilgi hamalları da kendilerini âlim zannedecek ha? Yok, böyle bir âlimlik!

Ebu Hanife[18]

Ebu Hanife’nin (r.a.) mazlumlardan yana tavır alması siyasi iradeyi ciddi anlamda rahatsız etmekte idi. Fakat açıkça Ona tavır alamıyorlardı. Çünkü adı, civardaki bütün şehirlerde hayırla anılıyordu. Alimler, en müşkil meseleleri çözmesi için Ona getiriyorlardı. O sadece Kûfe’nin değil, bütün ümmetin fakihiydi. Bu yüzden Halife, Ebu Hanife’ye karşı tavır alışını birtakım gerekçelere bağlamak istiyordu. Bu çerçevede Ona (r.a.) yeni kurulan şehrin yani Bağdat’ın kadılığını teklif etti. Fakat Ebu Hanife bu görevi reddetti.[19] Halife, kadılığı kabul etmemesi durumunda kendisini hapsedeceğini ve ağır bir şekilde cezalandıracağını söyledi. O, kabul etmemede kararlılık gösterince hapse atıldı. Halife adamlarını cezaevine gönderip, isteğini kabul etmesi durumunda Onu serbest bırakacağını ve Ona ikramlarda bulunacağını söyledi. Fakat Ebu Hanife (r.a.) ilk görüşüne sadık kaldı. Bunun üzerine Halife, her gün çarşıya çıkarılmasını ve milletin huzurunda Ona on kırbaç vurulmasını emretti.[20]  Bu durum 12 gün devam etti. Onardan toplam 120 kırbaç vuruldu.[21]

 

Halife tutuklu olduğu günlerde Ebu Hanife’yi (r.a.) tekrar sarayına çağırtarak kadılığı kabul-edip etmeyeceğini sordu. Ebu Hanife:

- Allah devlet başkanını ıslah etsin. Ben bu göreve layık değilim diyorum ya!

- Yalan söylüyorsun.

 

Halife ikinci defa Ebu Hanife’ye aynı teklifi yöneltti. Bunun üzerine İmam Azam: “Emiru’l-Müminin benim kadılığa layık olmadığımı itiraf etti. Çünkü beni yalancılıkla itham etti. Eğer yalancı isem bu işe liyakatim yok demektir. Eğer liyakatsizlik itirafında doğru söyledimse, devlet başkanına bildirdim ki, bu göreve layık değilim.”

 

Mansur her iki şıkkıyla hakikati ortaya koyan bu cevabı kabul etmedi. Ebu Hanife’yi tekrar cezaevine gönderdi.[22] Sahih olan görüşe göre İmam-ı Azam Hazretleri ahirete irtihal edinceye kadar zindanda kaldı. Öleceğini hissedince secdeye kapandı ve ruhunu secde halinde Allah Azze ve Celle’ye teslim etti.[23] İnsanlık tarihinin bu en büyük imamı (Sahabe devri istisna) ahirete irtihal ettiğinde takvim hicri 150 tarihini göstermekte idi.[24]

Bağdat’ın doğusunda gasp edilmemiş temiz bir yer olan Hayzurân kabristanlığına gömülmeyi vasiyet etmişti. O, bu duruşuyla, hediyelerini, makamlarını kabul etmediği zalimlerin gasbettikleri arazilerde de kalamayacağını ilan etti. Halife Mansur, İmam-ı Azam’ın vasiyetini işitince istemeyerek de olsa şöyle mırıldandı: “Ey Ebu Hanife! Diri ve ölü olduğun halde senin hakkında beni kim mazur görür?”[25]

 

Cenazesine elli binden fazla insan iştirak etti. Cenaze namazı altı defa kılındı sonuncusunu oğlu Hammad kıldırdı. Aşırı izdihamdan dolayı defni ancak ikindiden sonra mümkün oldu. Yirmi gün kabrinde cenaze namazı kılındı.[26]

 

Ebu Hanife’nin tekfin ve techizinde bizzat görev alan Abdullah b. Vakıd o günü özetlerken şunları naklediyor: “Ebu Hanife’yi Hasan b. Umâre yıkadı. Ben de su döktüm. Bedeni zayıftı. İbadet ve Allah yolunda gayret onu eritmişti. Hasan yıkama işini bitirince Ebu Hanife’nin bazı özelliklerini anlattı. Herkesi ağlattı. Naşı omuzlara alındığında öylesine muazzam bir durum oluştu ki, o günkünden daha fazla ağlayan insan görmedim.[27]

Hatime

Sefihler anlayamadıklarından, alimler hasetlerinden, devlet adamları zulmü İslam adına meşrulaştırmadığından Ona zulmetti. Sokaklarda milletin huzurunda kırbaçlandı; hakarete uğradı. Ders okutmasına, fetva vermesine engel olundu. Fakat metanetinden, azminden hiçbir şey kaybetmedi. Desiseler, komplolar cesaretini kıramadı. Zindanda kırbaç yemeyi bol paralı devlet memurluğuna tercih etti. Muhkem iradesi ile her şeyi kuvvet zanneden idarecileri şaşkına çevirdi.

 

Ömrü mücadele ile geçti. Hayatını ilim ve ibadete hasretti. Dünyada köprüden geçen bir yolcu gibi yaşadı. Ebu’l-Ahves Onun vakti kıymetlendirişini anlatırken şöyle demişti: “Ebu Hanife’ye üç güne kadar öleceksin dense idi yaptığı amelin üzerinde daha fazla bir ibadet yapamazdı.” Çünkü boş anı yoktu.[28] İlim onunla bereketlendi; Yeniden irfana dönüştü. Mücadele dolu hayatını en son şehadetle taçlandırdı.

İbn Ebî Zi’b

Abbâsî Sultanlarından Mehdî, bir ara Medine’ye gelmişti; Mescid-i Nebeviye girince herkes ayağa kalktı. Büyük âlim İbn Ebî Zi’b kalkmadı. Kendisine “Gelen, Abbâsî sultanıdır; niçin kalkmıyorsun?” denilince şöyle cevap verdi: “İnsanlar ancak Allah için ayağa kalkarlar!” Bu cevabı duyan Mehdî, “Bırakın bildiği gibi yapsın, çünkü ondan öyle korkuyor ve sakınıyorum ki, başımın tüyleri diken diken oluyor.” diye karşılık verdi.

 

Şimdi hangi idareci hangi âlimden korkuyor? Gösterin bakalım. Suç idarecilerde mi, ilmin izzetini taşımayan âlimlerde mi?

İmâm Nevevî

İmâm Nevevî, çok cesur bir Âlimdi. Kınayanın kınamasından korkmazdı. Sultan Baybars, onun hakkında şu itirafta bulunurdu: “Şu bir gerçek ki, ben İmâm Nevevî’den çekiniyorum.” Şimdi, hangi devlet adamı hangi âlimden çekiniyor ve onu hesaba katıyor? Bilen varsa söylesin.

 

İslâm topraklarına saldıran Haçlılara karşı verdiği savaşlarla meşhur olan Memlûk Sultanı Baybars, aslında samîmî bir Müslümandı. Bu Kıpçak asıllı Türk sultanı, kendi saltanatını sağlama almak için zaman zaman âlimlerden kendi lehine fetvâlar almak isterdi. İmâm Nevevî de bu fetvâlara yanaşmazdı. Bundan dolayı da sürgüne gönderilirdi. Sürgünler de onu yıldırmazdı.  

Zembilli Ali Cemâlî Efendi

Zembilli Ali Cemâlî Efendi, Yavuz Sultan Selim gibi heybetli bir idarecinin birçok kararını reddetmiş ve bazı uygulamalarını durdurmuştur. Yavuz, “Niçin devlet işine karışıyorsun?” deyince Zembilli ona şöyle dedi: “Sana âhiretini hatırlatmak benim görevimdir. Mutlaka öleceksin, Rabbine hesap vereceksin. Hesabını yapmazsan cehennemi boylarsın. Saltanatın da, devletin de seni azaptan koruyamaz” Şimdilerde idarecileri tenkid etmeye kimse yanaşmıyor. Hâlbuki tenkit etmek, değer vermek demektir. Bu gerçeği bilmeyenler tenkit etmeyi reddetmek olarak anlıyorlar. Tenkit, kendisine değer verilen idarecinin yanlışını düzeltme eylemidir. Ona âhiretini kazandırma fırsatıdır.

 

Allah Rasülü’nün sav; “Zalim sultana karşı hakkı söylemek olarak tarif ettiği cihadın” [29] kahramanı idi onlar.

Saadeddin Taftazânî   
  

Herkesin kendisinden korktuğu ve titrediği Timur, Allâme Taftazânî hakkında şöyle der:“Saadeddin Taftazânî, büyük bir âlimdir. Benim kılıcımla fethedemediğim yerleri O, ilmiyle ve yazdığı eserleriyle fethetmiştir.” İlmiyle, cehdi ve gayretiyle bütün dünyayı fethetmeye çalışan âlimlerimizi sürgüne gönderenler, Mustafa Sabri Efendi ve Zâhidü’l-Kevserî gibi mütebahhir âlimlerimizi dıyâr-ı gurbete gitmeye mecbur bırakanlar Timur’un ne kadar gerisindedirler ve ne kadar da gericidirler, değil mi?

Seyyid Kutub

Prof. Dr. Seyyid Kutub, 1965 yılında neşrettiği  “Yoldaki İşaretler” isimli kitabından dolayı idama mahkûm edilmişti. İdamın yerine getirilmesinden önce kendisine yapılan son teklif şu olmuştu: “Şimdiye kadarki söz ve hareketlerinizde yanılmış olduğunuzu beyan ederek cumhurbaşkanı Cemal Abdun nâsır’dan özür dilediğiniz takdirde o, idam hükmünüzü bozacak ve sizi serbest bırakacaktır.” Bu yürekli âlim, bu teklife şu cevabı vermiş ve şehid olmayı tercih etmiştir: “Eğer idamı hak etmiş olarak Hakkın emri ile ipe çekiliyorsam, buna itiraz etmek haksızlıktır. Eğer bâtılın zulmüne kurban gidiyorsam, bâtıldan merhamet dileyecek kadar alçalamam!”

Hiçbir zaman alçaklığı, alçalmayı ve zilleti kabul etmeyen, izzet ve şeref sahibi âlimler kurtaracaktır bu ümmeti. Öylelerinin başımızın üstünde yeri vardır. Mücâhid ve Şehid bir âlim olan Seyyid Kutub’un eserleri bütün dünya dillerine tercüme edilmiş, doğudan batıya kadar bütün Müslümanlar onu okuyorlar. Cemal Abdunnâsır’ı ise hiç kimse tanımıyor. 

Böylesi Ülema hakkında Peygamberimiz sav şu müjdeyi vermiştir: "Allah Teâlâ kıyamet günü kulları diriltir. Sonra Âlimleri ayırır ve onlara şöyle hitap eder: ‘Ey alimler topluluğu, ben ilmi, size azap etmek için vermedim, sizi bağışladım, cennete giriniz."[30]

 SAHÂBÎNİN İLME VE ÂLİME BAKIŞLARI

 Hz. Ömer

Emirü'l-mü'minîn imam Ömer b. Hattab ra şöyle de­miştir:

“İlim öğrenin!., ilim için, hilm ve vakarı da belleyin. Ken­disinden ilim talep ettiğiniz kimselere karşı mütevazı olun ki, sizden ilim talep edenler de size karşı mütevâzi olsunlar. (Sa­kın) zorba alimlerden olmayın!., ilminiz cehaletinizle beraber kâim olmaz."[31]

Hz. Ali

Şimdi, ilim konusunda, kendileri de âlim olan iki sahâbîye kulak verelim. Bunlardan biri Hz. Ali (r.a.), diğeri de Hz. Muaz b. Cebel (r.a.) dır. Önce, Hz. Ali’yi dinliyoruz can kulağı ile: Küleyb b. Ziyad anlatıyor: “Ali b. Ebî Tâlib (r.a.) elimden tutarak beni çöle doğru götürdü. Çölde bir yerde oturduk. Biraz dinlendikten sonra bana şunları söyledi: “Küleyb! Kalbler birer kabtır. En iyi kab da içindekini dışına sızdırmayandır. Sana söyleyeceklerimi iyi belle! İnsanlar üç gruptur. Birinci grup kudretli âlimlerdir. İkinci grup ilim öğrenerek kurtuluş yoluna gidenlerdir. Üçüncü grup ise kör kütük câhil kalabalıklardır. Bunlar rüzgâr nereden eserse oraya dönerler, ilim nûruyla aydınlanmamış kimselerdir. Sağlam bir dayanakları da yoktur.

 

Küleyb! İlim maldan hayırlıdır, ilim seni korur, malı ise sen korursun. İlim, âmel edildikçe artar. Mal ise harcandıkça eksilir. Âlimi sevmek herkesin boynunun borcudur. İlim, âlime hayatında itibar kazandırır, ölümünden sonra da anılmasına vesile olur. Malın sağladığı îtibar malla birlikle kaybolur. Nice zenginler vardır ki hayatta iken ölürler. Âlimler ise dünya durdukça hayattadırlar. Kendileri göçüp gitseler bile, eserleri ve isimleri gönüllerde yaşar. Ah! Ah! -Eliyle göğsünü İşaret ederek- şuradaki ilmi kendilerine nakledebileceğim lâyık kimseleri bulabilsem! Bulmasına buldum ama emin kimseler değiller. Onlar, dîni anlamaları için kendilerine verilen ilmi dünya menfaatine kullanıyorlar. Allah'ın hüccetlerini, kitabının aleyhine, nimetlerini de kullarının aleyhine kullanıyorlar. Bazıları da ehl-i Hakkın tavsiyelerine uymuyorlar. Hak ve hakikatin nasıl diriltileceğini de bilmiyorlar. Daha başlar başlamaz şüpheye düşüyorlar. Bu iki grupta da hayır yok, bir kısmı da yuları arzu ve iştihalarının eline teslim ediyorlar. Diğer bir kısmı da mal toplayıp biriktirmeye düşkünler. Bunlar din dâvetçileri olamazlar. Mer’ada otlayan hayvanlara çok benzerler. Böylece âlimlerin ölümüyle ilim de ölür. Allah’ım böyle olmasın. Varlığını isbât eden delillerin, apaçık âyetlerinin boş şeyler olduğu iddia edilmemesi için yeryüzü âlimsiz kalmasın. Bunların sayıları çok azdır. Ama Allah katındaki değerleri çok büyüktür. Yüce Allah, dînini bunlara müdâfaa ettirir. Bunlar da kendilerindeki emâneti lâyık olanlara devrederler. Bu şuuru onların gönüllerine yerleştirirler. Dünya zevk ve sefasına dalanların böbürlendikleri yerlerde, onlar mülayim davranırlar. Câhillerin iltifat etmedikleri ilmi dost kabul ederler. İlmin verdiği aşkla bedenleriyle dünyada yaşarlar, ruhları mânâ âlemindedir. İşte yeryüzünde Allah'ın halifeleri ve İslâm'ın dâvetçileri bunlardır. Ahh! Keşke böylelerini görebilsem! Kendim ve senin için Allah'tan mağfiret dilerim.  İstersen kalkabilirsin.”  (Kenzü’l-ummâl, V, 231)

 

 

Hz. Muaz b. Cebel

Şimdi de Muaz b. Cebel'i dinliyoruz: “İlim öğrenin. Çünkü ilim Allah'a olan saygınızı artırır, ilim talep etmek ibâdettir. Beraber çalışmak zikirdir. Araştırma yapmak cihaddır. Bilmeyenlere öğretmek sadakadır, ilmi lâyık olana vermek kişiyi Allah'a yaklaştırır. Çünkü ilim helâl ve haramın kıstaslarını verir. İlim, Cennet ehlinin gideceği yolda kandil, yalnızlıkta dost, gurbette arkadaş, tenhalarda yoldaş, sevinçli ve kederli günlerde kılavuz, düşmana karşı silâh ve dostlar katında da bir meziyettir. Allah milletleri ilimle yükseltir ve onları iyilikte, güzel şeylerde önder yapar. Diğer milletler ilim sahibi olan milletlerin izinden yürürler, onların hareketlerini taklit ederler, görüşlerine müracaat ederler. Melekler bile onlarla arkadaşlık yapmak isterler. Kanatlarıyla onları okşarlar. Yaş kuru ne varsa, hatta denizdeki balıklar, karadaki yırtıcı kuşlar ve hayvanlar dahi onlar için istiğfar ederler. Çünkü ilim cehâletten kararan kalpleri aydınlatır, Karanlık sebebi ile görmeyen gözlere kandil olur. Kul ilim sayesinde dünyada da âhirette de seçkin kimselerin ulaştıkları mertebelere en yüksek derecelere ulaşır. İlme kafa yormak, gündüzleri oruç tutmaya, ilmi müzâkerelerde bulunmak da geceleri ihyâ etmeye denktir. İnsanlar ilim vasıtasıyla akrabalık bağlarını koparmazlar. Helâl ve haram ilim sayesinde birbirinden ayırt edilir. İlim, çalışanlara yol gösterir. Amel ilimden sonra gelir. Bahtiyar kimseler ilimden ilham alır. Bahtsızlar ise ondan mahrum olurlar.” [32] 

Halil b. Ahmed

Meşhur Nahiv alimi, imam Halil b. Ahmed (rh.a.) anla­mak ve bilmek konusunda insanların dört kısım olduklarını beyanla şöyle tasnif eder:

"İnsanlar, dört kısımdır:

1) Anlar ve anladığını bilir (yani bildiği ile amel eder.) Bu alimdir, buna uyun.

2) Anlar fakat anladığını bilmez. Bu gafildir. Bunu, ikaz edin.

3) Bilmez fakat bilmez olduğunu bilir. (Buna, cehl-i basit derler). Bu yol arıyor, buna, doğru yolu gösterin.

4) Anlamaz fakat anlamaz olduğunu bilmez. (Bilirim zan­neder. Buna cehl-i mürekkeb derler. Tedavi kabul etmediği için) Onu, terk edin."[33]

Kıymetli Müminler!

 Okuyan milletler medeniyetlerini geliştirmiş ve tarih sahnesindeki önemli yerlerini almışlardır. Bu gün dünyayı yöneten ve yönlendirenler, milletler üzerinde söz sahibi olanlar, hâkimiyet kuranlar, teknolojik açıdan en üst noktalarda olanlar, düşünceye, ilme, okumaya, verdikleri değerlerle bu noktalara gelmişlerdir. İlimden yoksun, okumaktan aciz, düşünce ve araştırma fakiri insanların oluşturduğu toplumlar da, fakirlik, sefalet ve ictimai buhranlar kol gezmektedir. Teknik açıdan gelişmiş ülkeler tarafından her alanda sömürülmekte oldukları halde farkında da değildirler.

 Bu gün özellikle İslam ülkelerinin içine düştüğü buhranlar, işgaller, fitnelerin baş sebebi, önce dinin emri olan “oku”maya cahil kalmalarındandır.

          Sevgili peygamberimiz sav, her zaman okumanın önemini belirtmiş, yaşamış yaşatmış, insanlara şu tavsiyede bulunmuştur.

            “Ya âlim ol, ya öğrenci ol, ya da dinleyici ol. Sakın dördüncüsü olma. Helak olursun.’’[34]

 Aynı Hadisi Şerif ;

 "Ya öğreten, ya öğrenen, ya dinleyen, ya da ilmi seven ol. Fakat beşincisi olma (yani bunların dışında kalma) helâk olursun."[35] Olaraktan da rivayet edilmiştir.

               Kıymetli Dostlar!

                     Dünyada okuyacağız, “Ahiret Amel Defterimiz”e yazdığımız bütün amellerimizi, cahil olup da amel defterine hayır mı şer mi yazdığını bilmeden kayıt yaptırmamak için. Kötü bir netice ile karşılaşmamak için. Zelil olmamak için. Rabbimizin vaad ettiği nimet ve cennetlere kavuşmak, uyardığı cehenneme ve azaba uğramamak için.

  Çünkü Allah Celle Celalühü;

وَكُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ فِي عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كِتَابًا يَلْقَاهُ مَنشُورًا

“Her insanın amelini halka yapıp boynuna takarız. Kıyamet günü açık olarak bulacağı bir amel defteri önüne çıkarırız." [36]

اقْرَأْ كَتَابَكَ كَفَى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا

-«Oku kitabını, bu gün sana karşı, iyi hesâb görücü olarak kendi nefsin yeter».[37]

 Rabbim amel defterlerimizi O’nun rızasına uygun amellerle dolduran ve kişi için Surûr ya da Nedamet olacak o günde, ilahi rahmete, ebedi saadete gark olanlardan eylesin.

              Bizler,"Allah'tan faydalı ilim dileyin, faydasız ilimden Allah'a sığının"[38] diye bize öğüt veren bir Peygamberin sav ümmetiyiz.

 Allah Teâlâ Peygamberimize şöyle emrediyor:

وَقُلْ رَبِّ زِدْنى عِلْمًا                                        "(Ey Muhammed) de ki: Rabbim, benim ilmimi artır.[39]

 Peygamberimizden Örnek Dualar:

وَعَنْ زَيْدِ بْنِ أَرْقَمَ،  ، قَالَ: كَانَ رَسُولُ الله،   يَقُولُ: اللَّهُمَّ إنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ العَجْزِ وَالكَسَلِ وَالبُخْلِ وَالهرَمِ، وَعَذَابِ الْقَبْرِ. اللَّهُمَّ آتِ نَفْسِي تَقْوَاهَا،   وَزَكِّهَا أَنْتَ خَيْرُ مَنْ زَكَّاهَا، أَنْتَ وَلِيُّهَا وَمَوْلاهَا، اللَّهُمَّ إنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عِلْمٍ لا يَنْفَعُ، ومنْ قَلْبٍ لاَ يَخْشَعُ، وَمِن نَفْسٍ لا تَشَبَعُ، وَمِنْ دَعْوَةٍ لا يُسْتَجَابُ لَهَا .

"Allahım, acizlikten, tembellikten, cimrilikten, bunaklık derecesinde ihtiyarlıktan, kabir azabından sana sığınırım. Allahım, nefsime günahlardan korunma melekesi nasib eyle ve onu her türlü günahtan temizle, onu en iyi temizleyecek sensin. Onun koruyucusu ve efendisi de sensin. Allahım faydasız ilimden, ürpermeyen kalpten, doymak bilmeyen nefisten ve kabul olunmayacak duadan sana sığınırım.”[40]

"Allah'ım, bana öğrettiğin ilimden beni yararlandır, yararlı olacak ilmi bana öğret. İlmimi artır. Her hal üzere Allah'a hamd olsun."[41]  

KAYNAKLAR:

Kuran-ı Kerim Meali, Diyanet Vakfı,
Riyazüs Salihin, İlmin Fazileti Babı, 241. Bölüm
Kur'an'ı Okumak ve Anlamak, Prof. Dr. Hasan Kâmil Yılmaz, 2000 - Haziran, Sayı: 172, Sayfa: 009,
Diyanet Aylık Dergi (haber) Eylül – 2005,
İhsan Şenocak, http://ihsansenocak.com/Content.aspx?ID=67

 YAŞAR KAPKARA
VEZİRKÖPRÜ CEZAEVİ VAİZİ
MART 2015